Icarus (2017)

Yönetmen: Bryan Fogel
Müzik: Adam Peters

"Atinalı mimar ve mucit Daidalus ve oğlu İkarus, Kral Minos'un emriyle bir kuleye kapatılır. Daidalus ve İkarus, Theseus'un Labyrinthos'da (labirent) yolunu nasıl bulabileceğini Ariadne'ye anlatarak Minotaurus'un öldürülmesine yardım ettikleri için kral tarafından cezalandırılmak istenmiştir. Daidalus kendisi ve oğlu için bu kulenin penceresinden kaçmaya yarayacak balmumu ve kuleye ziyaretlerine gelen kuşların tüyleriyle bir çift kanat yapar. Babası, Ikarus'a uçarken zevkten kaçınması gerektiği ve uçmanın coşkusuyla güneşe yaklaşmamasını aynı zamanda da denize yakın uçup kanatların nemlenmesini engellemesi gerektiğini söyler. İkarus uçabilme özgürlüğü ile babasını dinlemez ve güneşe fazla yaklaşınca balmumu erir ve Ege Denizi'ne düşerek hayatını kaybeder." (Wikipedia)

Yapımcı/yönetmen, aynı zamanda amatör bisikletçi olan Bryan Fogel'ın bisiklet turlarında yapılan doping sürecini test etmek için 2006-2015 yılları arasında Rusya'da bulunan dünyanın en iyi anti doping laboratuvarının yöneticiliğini yapmış Grigory Rodchenkov ile işbirliği yaptığı uzun süreci ele alan Icarus, sarsıcı gerçeklerin gücünü arkasına alarak bazı ezberleri bozan bir belgesel. Bisiklet sporundan yola çıkan ama Rodchenkov'un işin içine girmesiyle spor tarihinin en büyük doping skandalını ifşa etme rotasına giren film, inanılmaz detaylarla katmanlaşmaya, meselenin boyutlarını inşa etmeye başlıyor. Belgeselin bu denli üst seviyeye ulaşacağını kendisinin bile beklemediğini itiraf eden Fogel, artık içini dökmek için fırsat kolladığını düşündüren Rodchenkov'un önü alınamaz gevezeliği sayesinde adeta maden bulmuş gibi oluyor. Böylece 2013 yapımı The Armstrong Lie belgeseli gibi bir film olacak diye beklerken, bu doping sürecinin inanılmaz gerçekleriyle birlikte, bu gerçekleri açığa çıkaran kişiyi merkeze alan bir psikolojik gerilim de izliyoruz.

Bryan Fogel, Armstrong gibi doping yapıp bu işlerin nasıl yürüdüğünü görmek isterken kendisine bir rehber arıyor. Başvurduğu UCLA Olimpiyat Laboratuvarı kurucusu Don Catlin, ilk başta yardımcı olacağını söylese de, sonra "saygınlığını tehlikeye düşüreceğini" beyan ederek vaz geçiyor. Ama eskiden tanıdığı Grigory Rodchenkov'u adres göstermeyi de ihmal etmiyor. Rusya - Amerika hattından görüntülü konuşmalarla talimatlar alan Fogel, Haziran 2014'te dünyanın en zor amatör bisiklet turnuvası olan Haute Route'a katılıp doping programı ile nasıl bir derece alacağını görmek istiyor. Hatta ikili Amerika'da buluşuyor. Beraber geçirdikleri süreçte Rodchenkov çözülmeye başlayınca iş büyüyor ve inanılmaz detaylarla uzun yıllara yayılan sistematik doping rutinleri açığa çıkmaya başlıyor. Sonucunda ne olduğunu bilmediği bedeller de ödemeyi göze alarak yaptığı herşeyi en ince ayrıntısıyla Fogel'a anlatan Rodchenkov'un yazar George Orwell ile, özellikle de çok etkilendiği 1984 romanı ile ilişkisi, içinde bulunduğu duruma paralellikler kuran biçimde belgesele yansıyor. Zaten Orwell'in "dünyada sahtekârlığın egemen olduğu dönemlerde doğruyu söylemek devrimci bir eyleme dönüşür" alıntısıyla filme başlayan Fogel, o romanda geçen, yeniden bütünlenmenin üç aşaması Öğrenme, Anlama ve Kabul Etme gibi bölümleri Rodchenkov'un çözülme sürecine uyarlıyor.

Fogel, Rodchenkov gibi bir itirafçı bulduğu için doğal olarak Rusya odaklı skandalları, ucu herşeyden haberi olan, hatta sistematik dopingin önündeki tüm engelleri kaldıran Putin'e uzanan hile hurdaları ekrana taşıyor. Tabii başka ülkelerde durumun ne olduğu, bu testlerin nasıl kolay geçilebildiğini gördükten sonra tahmin edilebiliyor. En son Sochi 2014'te Rusya'nın aldığı 13 altın, toplam 33 madalyanın bu doping sistemiyle kazanıldığı gerçeği ortadayken spor adaletine olan bakışa ciddi şüpheler getiriliyor. Fakat Uluslararası Olimpiyat Komitesi'nin, WADA'nın (Dünya Anti-Doping Ajansı) önerisini geri çevirerek Rusya Spor Federasyonu'nu tamamen men etmeyi reddetmesi, Rusya'nın 389 atletinden 291'inin Rio Yaz Olimpiyatları'nda yarışmasına izin verilmesi bilgisinden hemen önce Putin'i yetkililerle kadeh kaldırırken görmemiz çok manidar. Aynı Rusya, bu skandallar sonrası spor kamuoyunun gözü önünde olmasından mıdır, PyeongChang 2018 Kış Olimpiyatlarında sadece 2 altın, 1 gümüş madalya aldı. Aynı Rusya, 2018 FIFA Dünya Kupası'na ev sahipliği yapacak. Yunan Mitolojisindeki İkarus ile Rodchenkov arasında kurulan ilişki, başlangıç olarak benzerlikler taşısa da, Rodchenkov'un akibeti henüz belli değil. Ama belgeselin bıraktığı en mühim etki, keyifle izlenen olimpiyat müsabakalarının aslında oyun içinde "oyun" saklıyor olmasındaki devasa hayalkırıklığı olsa gerek. Bu oyunların sadece Rusya'da oynanmıyor olduğunu bilmek ise bir başka devasa ünlem.