CODA (2021)

 
Yönetmen: Sian Heder

Oyuncular: Emilia Jones, Troy Kotsur, Marlee Matlin, Daniel Durant, Eugenio Derbez, Ferdia Walsh-Peelo, Amy Forsyth

Senaryo: Sian Heder

Müzik: Marius De Vries

2014 Fransa/Belçika ortak yapımı La famille Bélier filminin yeniden çevrimi olan CODA (Child of Deaf Adults), dört kişilik Rossi ailesinin işitme engelli olmayan tek üyesi olan lise öğrencisi Ruby'nin hikayesini anlatan bir film. Orijinal hikayenin sahiplerinden Victoria Bedos, Bélier ailesini mandıracılıkla tanıtırken, bu yeni uyarlamayı yazıp yöneten Sian Heder ise Rossi ailesini balıkçı olarak tasarlamış. Ailede duyabilen tek kişi olan ve işaret diliyle çevirmenlik yaparak onların hem iş, hem de sosyal yaşamlarında sesi olan Ruby, bir yandan da lisede okumaya çalışmaktadır. Hoşlandığı çocuk okul korosuna girdiği için koroya girer ama daha ilk günden korkup kaçar. Müziği çok seven Ruby'nin şarkı söyleme yeteneğini fark eden müzik öğretmeni Bernardo Villalobos, onun burs kazanıp üniversiteye gidebilmesi için ücretsiz özel ders vermek ister. Ne var ki ailesinin yaptığı balıkçılık işi tehlikeye girdiğinde hayalleri ve ailesi arasında bir yol ayrımına girmesi kaçınılmaz hale gelir. İçinde böyle güçlü bir çatışma barındıran orijinal hikayenin Amerikan uyarlaması hiç de sürpriz sayılmaz. Altyazı sevmeyen Amerikan seyircisi için yapılan Avrupa, İskandinav ya da Uzakdoğu uyarlamalarının iyi sonuçlar verdiği pek söylenemez. Ama CODA belki de bu uyarlamaların en iyilerinden biri.

Küçük bir Amerikan kasabası fonunda, sevimli bir aile bünyesinde dinamik ve duygusal bir büyüme hikayesi işleyen CODA, aslında içinde bulunduğu şartlar yüzünden zaten mental olarak büyümek zorunda kalmış fakat yaşının gerektirdiği önemli bazı aşamalarla yüzleşince tekrar kendi yaşına dönme, hayallerini gerçekleştirme yoluna girmiş Ruby merkezli bildik formüller sunan bir film. Yine de bu formülleri özellikle işitme engeli üzerinden çok katmanlı okumayı başarıyor. Önünde çok iyi çekilmiş, ülkesinde iyi gişe yapmış, ödüller, adaylıklar almış La famille Bélier gibi bir pusula olsa da, o filmi görmemişler için de kendi ayakları üzerinde duran sıcak, sevimli, ikilemlerini ikna edici kılabilmiş iyi bir aile dramı. Rossi ailesinin işaret ve vücut diliyle şekillendirdiği şen şakrak, samimi ilişkileri, sağırlığın bir engel oluşunu, hatta ve hatta sağırlığın kendisini bile zaman zaman unutturacak derecede içten ifade ediliyor denebilir. Ailenin tek duyan ferdi olduğu için evleri dışında onların sesi olan ama kendi sesini bulma zamanının geldiğini anlayan Ruby'nin bu yol ayrımını şarkı söyleme yeteneğiyle tanımlamak da ayrıca manidar. Ruby'nin sevimli ailesiyle, kendisine çok inanan müzik öğretmeni Bernardo ile, hoşlandığı ve koroda You’re All I Need To Get By şarkısıyla düet yapma görevi aldığı Miles ile ilişkilerini derli toplu bir kurguyla rotaya oturtan Sian Heder, hem filmi, hem de kahramanı Ruby'yi güçlendiriyor, boyutlandırıyor, özdeşleştiriyor.

Ruby'nin hayalleri için üniversiteye gitme veya işlerini yürütebilmeleri için tercümanlık yaptığı ailesiyle kalma ikilemi, bunun yanında ailenin tek duyan üyesi olmasının aile içi konuşulmamışlığı, annesi, babası ve ağabeyi ile ayrı ayrı yüzleşme ve yükselme sahneleriyle kıvamını buluyor. Ailesi Ruby'nin varlığına o kadar çok alışmış ki, onun bir gün bir sebeple yuvadan uçup gideceğini akıllarına bile getirmediklerinden, hele de hiç duymadıkları sesinin güzelliğini bilmediklerinden bu durumu hazmetmekte güçlük çekiyorlar. Baba Frank bunca yıldır yaptığı işin sesi olmuş kızının bir gün kendi yoluna gideceği gerçeğiyle hüzünlü bir yüzleşme yaşıyor. Anne Jackie, Ruby doğduğunda iletişim kuramayacağını düşündüğünden onun da sağır olmasını istediğini itiraf ediyor. Daniel, kardeşinin yardımı olmadan da işleri idare edebileceklerinin savunusuyla Ruby'ye ihtiyaç duyulmasına öfke duyuyor. Alışık oldukları düzen bozulma riskiyle karşı karşıya kalsa da hepsi Ruby'yi çok seviyor ve onun önünde birer engel teşkil etmekten kaçınıyorlar. Üstelik Ruby'nin ailesi dışında öğretmeni ve erkek arkadaşıyla da farklı çatışmaları var. Tüm bunlardan ucuz dramlar yaratmadan başarıyla çıkan film, pastanın üstüne de çok güzel bir çilek koyuyor. Seçmelerde Ruby rolüyle Emilia Jones'un sesinden Kanadalı şarkıcı Joni Mitchell'ın 1969 tarihli Both Sides, Now şarkısının çok güzel bir yorumu... Hem de işitme engelliler versiyonuyla birlikte.

Genç İngiliz oyuncu Emilia Jones, performansıyla, Amerikan işaret dili kullanımıyla, söylediği şarkılarla bir başrol olarak her şeye hakim, etrafını aydınlatan parlayan bir yıldız gibi. Orijinal filmden farklı biçimde CODA'da Ruby'nin ailesi olarak Troy Kotsur, Daniel Durant ve 1987'de ilk filmi Children Of A Lesser God ile En İyi Kadın Oyuncu Oscar'ı kazanan Marlee Matlin gibi gerçekten işitme engelli oyuncular yer alıyor. Bu gerçekliğin sağladığı avantajı da hepsinde hissediyoruz. Sundance Film Festivali'nde dört önemli ödül birden alan, Sundance karakterine göre biraz ana akım gibi görünse de bağımsız ruhunu da elden bırakmayan CODA, istenirse bir yeniden çevrimin de tat verebileceğinin kanıtlarından. Yeniden çevrimlerin en olması gereken amaçlarından biri de, böylesine güzel hikayelerin daha geniş kitlelere ulaştırılması ki, bu film sayesinde belki de pek çok insan La famille Bélier'den haberdar olacak, bağlantılı şekilde başka Avrupa yapımlarını da keşfedecek. Şayet CODA kötü ve ruhsuz bir film çıksaydı La famille Bélier'in kıymeti daha çok bilinecekti. Ama iyi çıkınca hem yine kıymeti biliniyor, hem de sinema dünyası güzel bir uyarlama daha kazanıyor.